از نگاه کارشناسان یکسان دانستن انتخاب ترامپ و بایدن برای اقتصاد ایران و بازارهای داخلی یک خطای تحلیلی است. بهطور قطع روی کار آمدن بایدن و بازگشت به برجام پیامدهای مثبتی برای اقتصاد ایران خواهد داشت. این اتفاق به ویژه در فروش نفت و وضعیت ذخایر ارزی، گشایش ایجاد خواهد کرد. بازار نیز این احتمالات را در نظر دارد و عملکرد آن نتیجه موزونی از انتظاراتی است که نسبت به آینده دارد. اتفاقات سیاسی فردا تاثیر خود بر اقتصاد را از امروز شروع خواهد کرد. تصوری که مردم و دیگر عوامل اقتصادی نسبت به احتمال سبک شدن تحریمها و گشایش در آینده اقتصاد ایران دارند روی رفتار کنونی آنها موثر است. اثر انتظارات نیز بیش از همه خود را در بازارهای دارایی مثل بازار سکه و ارز نشان میدهد. با این توصیف به نظر میرسد پیروزی بایدن بتواند تا حدی انتظارات مثبتی به بازارها تزریق کند و از التهابات اقتصاد ایران بکاهد. البته دامنه تاثیر این انتظارات دقیقا مشخص نیست، اما با روی کار آمدن دموکراتها در آمریکا به احتمال بسیار زیادی بازارها و روند اقتصادی به شکل قابل توجهی متاثر خواهند شد.
بازگشت بعد از پیشخوری
به نظر میرسد بازارهای دارایی در ایران نظیر بازار ارز و سکه در هفتههای اخیر تحت سیطره انتظاراتی که نسبت به انتخابات آمریکا وجود دارد قرار داشتهاند. انتظاراتی که به اشکال مختلف در بازار اهرمهای فشاری برای بالا یا پایین رفتن ارزش اسکناس آمریکایی ایجاد کردهاند. رفتار بازارهای ارز و سکه تا هفته گذشته خبر از انتظار انتخاب مجدد رئیسجمهور فعلی ایالات متحده میداد و برآیند نیروهای بازار به شکل قدرتمندی به نفع نامزد جمهوریخواه عمل کرده بود. به شکلی که قیمت دلار بسیار بالاتر از سطوح تعادلی خود رفت. در واقع بازار آنچه هنوز رخ نداده را پیشخور کرده بود. با وجود این طی چند روز اخیر کاهشهای پیدرپی قیمت دلار نشانگر توجه معاملهکنندگان بازار به گمانهزنیها درباره شانس موفقیت بایدن بوده است. بازار ارز و سکه در هفته جاری از خبرها و نظرسنجیهای به دست آمده تاثیر پذیرفته و از جایگاه انتظاراتی قبلی خود کمی پایینتر رفته است. شاید بتوان گفت قیمت دلار در مهرماه امسال معیاری از انتظارات مردم در ارتباط با آینده سیاسی ایران در عرصه جهانی بوده است. بنابراین احتمالا عقبگرد بازارها تا حذف پیشخوری و اضافه پرش صورت گرفته تداوم مییابد. زیرا در صورت بازگشت رئیسجمهور آمریکا به برجام، صادرات نفتی ایران و منابع آن به وضعیت گذشته بازخواهد گشت. این بازگشت به دلیل اثر انتظارات در متغیرهای حقیقی، در همان زمان منعکس میشود، زیرا همانطور که بازار از خبرهای منفی، رشد قیمتی را پیشخور کرده، میتوان انتظار داشت از خبرهای مثبت نیز تاثیر بگیرد.
اهمیت انتظارات در ادبیات اقتصادی
در حال حاضر، سوالهای متعددی درخصوص آینده اقتصاد ایران وجود دارد. تورم ششماه دوم سال در چه محدودهای خواهد بود؟ آیا قیمت دلار به زیر ۲۰ هزار تومان بازمیگردد؟ سرنوشت بورس چه خواهد شد؟ همه اینها سوالهای مهمی هستند که پاسخ قطعی آنها را آینده مشخص میکند. اما از زاویهای دیگر نگاه امروز مردم به اتفاقات پیش رو نیز بسیار حائز اهمیت است. زیرا باور عوامل و بازیگران اقتصادی نسبت به آینده میتواند به تنهایی در وضعیت کنونی اقتصاد اثرگذار باشد. در مقطع کنونی انتظارات هر شخص از عملکرد کلان اقتصاد ایران نیز بسته به پاسخی خواهد بود که برای سوالات سیاسی و پیامدهای اقتصادی آنها دارد. در ادبیات اقتصادی انتظارات از جایگاه مهمی برخوردار است. آنچه تصمیم یک عامل اقتصادی اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی را میسازد تا حدی وابسته به انتظارات آن شخص از آینده است. اگر فرد عقیده داشته باشد که اقتصاد در چشمانداز خود با توسعه و پیشرفت مواجه است تمایل به گرفتن قرض و افزایش مخارج مصرفی دارد. از سمت دیگر نیز سرمایهگذار علاقهمند به سرمایهگذاری خواهد بود زیرا انتظار او از سودهای احتمالی آینده بالاتر خواهد بود.