سند توسعه همکاری‌های گازی ایران و ترکمنستان ایران و ترکمنستان ۷ شهریور امسال با حضور رئیس جمهوری و رهبر ملی ترکمنستان بین مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران و رئیس شرکت دولتی گاز ترکمنستان (ترکمن‌گاز) امضا شد.
واردات گاز از ترکمنستان از دو مسیر انجام می‌شود: نخست خط لوله گاز وارداتی ۲۰۰ کیلومتری کردبچه - کردکوی که سال ۱۳۷۶ به بهره‌برداری رسید و از این خط، قابلیت واردات سالانه ۶ تا ۸ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی وجود دارد، و دوم خط لوله گاز وارداتی دولت‌آباد - سرخس - خانگیران به طول ۳۰ کیلومتر، که ظرفیت سالانه آن ۱۲ میلیارد مترمکعب است.
در سال ۲۰۱۱ معادل روزانه ۳۲ میلیون و ۴۰۰ هزار مترمکعب از ترکمنستان گاز وارد ایران می‌شد اما به تدریج مباحث مربوط به تحریم سبب کاهش واردات گاز طبیعی ایران از ترکمنستان شد. از سوی دیگر ترکمنستان همه صادرات گاز خود به ایران را از یکم ژانویه ۲۰۱۷ به‌دلیل اختلاف پرداخت دلاری متوقف کرده بود اما از اواخر مارس ۲۰۱۸ با سفر رییس دولت وقت به عشق آباد، ایران این بار با ترکمنستان در خصوص قراردادهای سوآپ گاز ترکمنستان از طریق ایران، گفت‌وگو کرد. در آغاز سال ۲۰۲۲، قرارداد جدید سوآپ تا سقف ۲ میلیارد مترمکعب در سال بین دو کشور، به ترکمنستان اجازه داد گاز خود را از طریق سوآپ با ایران به آذربایجان بفروشد و به این ترتیب چشم‌اندازی تازه برای همکاری‌های بیشتر بین دو طرف ایجاد شد و حجم سوآپ گاز طبیعی در سال ۲۰۲۳ تا حدود ۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب افزایش یافت.
با این حال اکنون پس از دیدارهایی که سه ماه بیشتر از آن نگذشته است سخنان رئیس جمهور در خصوص خودداری ترکمنستان از انتقال گاز به ایران سوالات و ابهاماتی را ایجاد می‌کند. اگر چه بر اساس شکایت این کشور و رای دادگاه قرار بود ایران در سه قسط تعیین شده از سوی دادگاه دیون خود به دولت ترکمنستان را بپردازد اما اکنون انتقاد رییس جمهور از عدم پرداخت بدهی گذشته و همچنین میزان خرید متناسب با پول ایران است. حال با توجه به نزدیکی فصل زمستان و در پیش بودن سرما آیا قطع گاز و عدم واردات گاز می‌تواند نگران کننده باشد؟ خصوصا که در حال حاضر ایران با مساله کمبود گاز مواجه است و کارشناسان هشدارهایی در خصوص قطع برق نیروگاه‌ها به علت کمبود گاز خبر داده‌اند.
تکنولوژی ذخیره‌سازی گاز طبیعی را نداریم/ حجم واردات گاز ترکمنستان چندان بالا نیست
در همین خصوص محمد اسماعیل ابراهیم زاده، کارشناس نفت و گاز و اقتصاد انرژی به گفت: روزانه به میزان حدود ۲۳ تا ۳۰ میلیون متر مکعب گاز از ترکمنستان وارد ایران می‌شد که میزان محدودی است و خود ایران برای تولید گاز مشکل ندارد اما در ایام پیک بار زمستان که مثلاً در کل کشور دما بین ۵ تا۱۰ درجه می‌شود و مصرف بالا می‌رود برای مصارف صنایع و نیروگاه‌ها محدودیت‌هایی ایجاد می‌شود اما برای مصرف کننده‌های خانگی مشکلی به وجود نمی‌آید. ما گاز ترکمنستان را فقط برای استان‌های شمال کشور می‌گرفتیم. در شرایط عادی مشکل گاز نداریم. اما در زمستان به علت برودت هوا افزایش مصرف داریم و لازم است بر روی میزان مصرف مدیریت کنیم. ضمن اینکه یکی دیگر از مباحث قرارداد گازی بین ایران و ترکمنستان سوآپ آن بوده و حجم گاز وارداتی به حدی نبوده که اثرگذار باشد.
این کارشناس حوزه اقتصاد انرژی در خصوص کمبود گاز در ایران و مشکلات مربوط به عدم سرمایه‌گذاری و همچنین احتمال قطع گاز نیروگاه‌ها هم بیان کرد: کمبود سوخت نیروگاه‌ها در حال حاضر با مازوت جبران می‌شود اما اینکه می‌گوییم کمبود گاز داریم نه اینکه در بخش خانگی کم داریم بلکه بخش زیادی از این گاز را تزریق می‌کنیم به چاه نفت و ۶ ماه اول سال به علت مساعد بودن هوا و کم بودن مصرف، آن را ذخیره سازی می‌کنیم. اما وضعیت تکنولوژی به گونه‌ای نیست که بتوانیم ذخیره‌سازی به اندازه کافی را انجام دهیم. تکنولوژی ذخیره‌سازی گاز طبیعی را ما به علت تحریم‌ها نداریم و کمتر سرمایه‌گذاری شده است. در حالیکه در دیگر کشورها گاز طبیعی را با فشار بالا ذخیره‌سازی می‌کنند و در زمان نیاز آن را مصرف می‌کنند. در ایران اما حجم کمی ذخیره می‌شود مثلا در پالایشگاه قم، اما نمی‌تواند کل کشور را پوشش دهد. مشکل ما بحث سرمایه‌گذاری برای تکنولوژی ذخیره گاز است که به علت تحریم‌های ایران و وزارت نفت نمی‌تواند انجام شود.
مبادله کالا به کالا داریم/ عراق بدهی ایران را نمی‌دهد
محمد اسماعیل ابراهیم زاده در خصوص سرنوشت قراردادهای حوزه انرژی ایران با کشورهای منطقه به علت وجود تحریم‌ها بیان کرد: تحریم‌ها صد در صد بازار انرژی ایران را متاثر از خود کرده است. الان میدان نفت شهر، با میدان نفت‌خانه عراق دارای مخزنی مشترک است که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به جز این عراق هزینه گاز و برق ایران را به علت تحریم‌ها نمی‌دهد. تا سال گذشته میزان بدهی عراق از واردات انرژی ایران بیش از ۱۰ میلیارد دلار بود و اگر چه آمریکا معافیت عراق از تحریم‌های بانکی ایران را بارها تمدید کرده است اما بازپرداخت بدهی عراق به ایران بابت واردات برق و گاز به معضل مهمی در روابط تجاری دو کشور تبدیل شده است. قرارداد گازی هم بین ایران و روسیه در دولت قبل انجام شد که سرنوشت آن هم مشخص نیست. البته روسیه ۷۰ درصد گاز اروپا را تامین می‌کند اما ایران با منابع عظیمی که دارد به علت همین تحریم‌ها و محدودیت‌های سرمایه‌گذاری نمی‌تواند در این بخش رشد کند. حتی خط لوله صلح از ایران به پاکستان و هند رها شد. این خط لوله بستر مناسبی برای رسیدن گاز ایران، علاوه بر پاکستان، به هند، بنگلادش و حتی چین بود و این چهار کشور از مقاصد اصلی صادرات گاز بودند که مشمول تحریم قرار گرفت. حتی در سال‌های ۹۵ یا ۹۶ برای دریافت مطالبات صادرات نفت به هند، به جای پول از آنان ورق فولادی گرفتیم و آن را به اهواز منتقل کرده و لوله تولید کردیم. در واقع مبادله کالا با کالا کردیم. الان میزان تولید گاز ما یک میلیارد متر مکعب است و مشکل ما در حال حاضر سرمایه‌گذاری در بخش گاز است.
;