شاخص دلار چیست؟

شاخص دلار یا US Dollar Index / Dollar Index به معنی نسبت دلار آمریکا به ارز دیگر کشورهاست. این شاخص معیاری برای سنجش ارزش دلار در برابر سبدی متشکل از 6 ارز اصلی شامل؛ یورو، ین ژاپن، پوند انگلیس، دلار کانادا، کرون سوئد و فرانک سوئیس است. شاخص دلار تحت‌ تاثیر عوامل معمولی که بر ارزها تاثیر می‌گذارند مانند موضوعات مالی و پولی، انتظارات نرخ‌های بهره، تورم و تجارت خارجی قرار دارد و به‌دلیل پوشش جهانی مولفه‌های آن، حائز اهمیت است. به‌طور مثال وقتی ارزش دلار به جهت افزایش نرخ بهره بالا می‌رود، این ارز قدرت بیشتری نسبت به پوند پیدا کرده و نسبت ارزش پوند به دلار کاهش می‌یابد. همچنین اگر به‌خاطر خروج انگلستان از اتحادیه اروپا ارزش پوند کاهش یابد، نتیجه حاصل در جفت ارز پوند به دلار نیز کاهش قیمت است. مشهور‌ترین شاخص دلار USDX است که توسط اتاق بازرگانی نیویورک تشکیل می‌شود و نسبت دلار را به همان 6 ارز؛ یورو، ین ژاپن، فرانک سوئیس، دلار کانادا، کرون سوئد و پوند نشان می‌دهد. ارزها سهم متفاوتی در سبدهای ارز دارند، به همین دلیل شاخص دلار به‌عنوان میانگین تمام 6 ارز محاسبه می‌شود. بیشترین سطح ازآن یورو و 57 درصد است. سهم ارز‌های دیگر نیز به ترتیب؛ ین ژاپن 14 درصد، پوند انگلستان 12 درصد، دلار کانادا 9 درصد، کرون سوئد 4 درصد و فرانک سوئیس 3 درصد است. وقتی شاخص به عدد ۱۰۰ می‌رسد یعنی دلار با همه ارز‌های جهان برابری می‌کند و این به معنای قوی بودن دلار آمریکا در مقابل همه ارز‌های جهانی است. البته یکی دیگر از رایج‌ترین شاخص‌های دلار FED است که توسط سیستم فدرال رزرو فیلادلفیا محاسبه می‌شود و نشان‌دهنده میانگین نرخ دلار به 26 ارز دیگر کشورهاست. نکته جالب آنکه با توجه به وزن زیاد یورو در سبد شاخص دلار، گاهی از شاخص دلار به‌عنوان شاخص ضد یورو یا Anti – Euro Index یاد می‌شود.

عقب‌نشینی دلار؛ طلا را بالا کشید

با توجه به اهمیت رویداد‌های اقتصادی آمریکا و عملکرد اقتصادی این کشور و انتظار بازار‌ها درخصوص اقدامات سران این کشور، معامله‌گران بازار‌های جهانی و فعالان اقتصادی دیگر کشور‌ها ‌باید عملکرد شاخص دلار در بازارهای جهانی را به‌طور مرتب رصد کنند. با توجه به اینکه دلار متعلق به بزرگ‌ترین اقتصاد دنیاست و نقش اصلی را در روند قیمت‌گذاری دارایی‌های فیزیکی و مالی در مقیاس جهانی دارد، به‌طور پیش‌فرض ارزش هر ارز یا کالایی در مقابل دلار بیان می‌شود. این شاخص همچنین به‌دلیل تاثیر‌گذاری بر انس طلای جهانی، بر بازار‌های داخلی کشور ازجمله طلا و سکه تاثیر‌گذار خواهد بود. این تاثیر‌گذاری به این شکل است که در ابتدا کاهش یا افزایش شاخص دلار بر انس جهانی طلا تاثیر می‌گذارد و سپس با کمی تاخیر، قیمت طلای داخل کشور تحت تاثیر قیمت جهانی قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال کاهش نرخ بهره در آمریکا ارزش دلار را بالا خواهد برد، این اقدام اگر در حد گسترده‌ای انجام شود به تبعش ارزش دلار نسبت به دیگر ارز‌ها را نیز افزایش خواهد داد و شاخص دلار یا همان USDX را به عدد 100 و حتی بالا‌تر از آن نزدیک خواهد کرد. در این وضعیت از آنجا که طلا و باقی کالا‌ها با دلار سنجیده می‌شوند با قدرت گرفتن دلار آنها کاهش قیمت را تجربه می‌کنند. بنابراین کاهش قیمت طلای جهانی، به داخل کشور نیز سرایت خواهد کرد. با مقایسه نمودار قیمتی طلای جهانی و شاخص دلار (DXY) مشخص است که از تاریخ 6 آوریل 2020 (18 فروردین 99) با اوج‌گیری شیوع کرونا در آمریکا و بروز اولین آسیب‌های اقتصادی این کشور از این ویروس، شاخص دلار روند کاهشی را از رقم 101 شروع کرده است. تقریبا با فاصله حدود چهار ساعت از آغاز روند نزولی دلار، طلای جهانی نیز روند افزایشی را آغاز کرده به‌طوری که از هر انس 1660 دلار به 1771 دلار تا روز گذشته رسیده است. در مدت مذکور قیمت طلای داخلی نیز از 654 هزار به 870 هزار تومان تا روز گذشته رسیده که هر چند این افزایش تنها متاثر از افزایش بهای طلا در بازار‌های جهانی نبوده، اما بدون‌شک بی‌تاثیر از آن نیز نبوده است.

نبرد با چین به ضرر دلار

افت و خیز ارزش دلار آمریکا به ریسک‌های متفاوت سیاسی و اقتصادی بستگی دارد که بخشی از آنها کاملا به داخل و بخش بزرگی از آن به واکنش‌ها و عملکرد این کشور در مواجهه با بخش بین‌الملل دارد. به‌عنوان مثال ریسک تجاری بین چین و آمریکا به‌عنوان یک علت سیاسی-اقتصادی، در بسیاری از موارد به‌ضرر اقتصاد آمریکا و درنهایت افت ارزش دلار بوده است. یا مثلا در چند ماه گذشته و با توجه به شیوع گسترده‌تر ویروس کرونا در این کشور و ضربه به چرخه اقتصادی آن، ارزش دلار روند کاهشی به‌خود گرفته است. بنابراین به‌طور کلی می‌توان گفت، ارزش دلار، تحت تاثیر دلایل متفاوتی از سیاستگذاری‌های داخلی در بخشی‌های اقتصادی و سیاسی گرفته تا چالش‌های خارجی و بین‌المللی است.

6 ماه عقب‌گرد جهانی دلار

دلار در یک سال اخیر روند ارزشی پر و افت خیزی را تجربه کرده است. این شاخص که تیرماه 98 را با عدد پایین 96 آغاز کرد در ادامه و با بستن قرارداد‌های تجاری با چین و کاهش ریسک‌های تجاری در اسفندماه 98 (فوریه 2020) به عدد 100 نیز نزدیک شد. اما با همه‌گیری ویروس کرونا و زمزمه‌های ورود این ویروس به آمریکا و رفتارهای متناقض دولت ترامپ، سبب افزایش ریسک‌های تجاری و مجددا جنگ لفظی مقامات چین و آمریکا شد. با گسترده شدن این ویروس و اعمال محدودیت‌های اجباری در برخی مناطق این کشور، رفته‌رفته کسب‌وکار‌ها را وارد رکود کرد. این رکود تنها در ماه مارس و نیمه اول آوریل، نرخ بیکاری در آمریکا را از 3 درصد به 14.7 درصد رسانده است. در این محدوده در تاریخ 9 مارس (19 اسفند 98) شاخص دلار (DXY) به پایین‌ترین میزان خود در یک سال اخیر رسید و رقم 95 را لمس کرد. البته هر چند روند ریزشی در عمده شاخص‌های اقتصادی آمریکا با کاهش بی‌سابقه نرخ بهره از سوی فدرال رزو کنترل شد، اما با روند ادامه‌دار شیوع کرونا در این کشور نوسان DXY در محدود 96 تا 97 ادامه دارد. همه اینها درحالی است که زمزمه تصویب بسته 2 تریلیون دلاری و سپس تصویب آن در کنگره با تزریق بسیار زیاد نقدینگی و افزایش امیدواری‌ها نسبت به آینده حتی شاخص دلار را در محدوده 20 تا 24 مارس به رقم 102 نیز رساند، اما در ادامه به‌دلایل گفته شده مجددا روند نزولی خود را در پیش گرفت. در چنین وضعیتی انتظار می‌رود که جنگ لفظی آمریکا و چین محرک منفی اصلی دلار در هفته‌ها و ماه‌های آتی باشد.

از طرفی در بازارهای مالی آمریکا، هرچند سیاست‌های پولی فدرال رزرو موجب بازگشت سریع و مثبت بازارهای سهام شده، اما همه انتظار بهبود آرام و کند اقتصاد آمریکا را دارند. البته وضعیت شاخص‌های اقتصادی نیز سیگنال‌های مثبتی را مخابره نمی‌کنند، به‌طوری که هفته گذشته شاخص مدعیان بیکاری یا همان متقاضیان استفاده از بیمه بیکاری به بیش از 45 میلیون نفر افزایش یافت. نرخ رشد اقتصادی آمریکا هم به‌شدت پایین آمده و پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول نیز موید همین نکته بوده است. این سازمان آخرین پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی آمریکا را چنین برآورد کرده است که نرخ رشد اقتصادی آمریکا در پایان سال 2020 با منفی 5.9 درصد به پایان برسد. این رقم رشد منفی اقتصادی آمریکا زمانی دارای اهمیت می‌شود که آن را در کنار رقیب بزرگ اقتصاد این کشور یعنی رشد اقتصادی مثبت 1.2 درصدی چین قرار دهیم. علاوه‌بر اینها داده‌های مخارج و درآمد شخصی آمریکا هم که روز جمعه منتشر شدند، نشانگر کاهش 13.6 درصدی این شاخص بود. این بزرگ‌ترین افت شاخص محسوب می‌شود و نشان می‌دهد که بسیاری از مردم آمریکا درحال پس‌انداز پول نقد هستند. نرخ پس‌انداز مردم آمریکا به ۳۳ درصد افزایش یافته است. این یعنی مصرف‌کنندگان تمایلی به خرید ندارند و بخش تقاضای آمریکا تضعیف شده است. علاوه‌بر شاخص‌های اقتصادی آمریکا، آمار مبتلایان به ویروس کرونا هم به‌شدت بالا رفته است. این مساله هم سرمایه‌گذاران را نگران‌ کرده که شاید با افزایش آمار مبتلایان به ویروس کرونا، مجددا شرایط قرنطینه اعمال شود. بنابراین واضح است که اگر تنش‌ها میان آمریکا و چین ادامه یابد و روند انتشار شاخص‌های اقتصادی همچنان منفی باشد، دلار تحت فشار فروش و شاخص آن کاهشی خواهد بود. باید توجه داشت که شاخص‌های اقتصادی در سرتاسر دنیا وضیعت خوبی ندارند، اما برای تضعیف ارزش دلار کافی است که شاخص‌های سایر نقاط مثل ناحیه یورو و اتحادیه اروپا اندکی بهتر از شاخص‌های آمریکا باشد.

عقب‌نشینی دلار با سیر صعودی یورو

مخالفت برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا نظیر هلند، دانمارک، سوئد و اتریش با طرح پیشنهادی فرانسه و آلمان تاکنون مانع از آن شده تا بسته یک تریلیون یورویی حمایتی از اقتصادهای اروپایی دربرابر ویروس کرونا به‌مرحله اجرا درآید. از سوی دیگر مرزهای اتحادیه اروپا هنوز به‌روی شمار زیادی از کشورها بسته باقی خواهد ماند که این مساله روی تجارت خارجی و جریانات سرمایه‌ای موثر خواهد بود. در تازه‌ترین دور از معاملات، یورو به‌ازای 119/۱ دلار مبادله شد. این درحالی است که این ارز در حدود سه ماه پیش به‌ازای 1.07 دلار مبادله می‌شد که معاملات چند روز اخیر حاکی از رشد 0.4 سنتی نرخ مبادله یورو به دلار بوده است. کریس تورنر، تحلیلگر بازار ارز در موسسه «ای‌ان‌جی‌گلوبال» می‌گوید: «درطول 6 هفته اخیر شاهد آن بوده‌ایم که بانک مرکزی اروپا با قدرت به‌حضور خود در بازارهای مالی ادامه داده و این حضور نیرومند باعث دلگرمی معامله‌گران شده است. درصورتی که شاهد حمایت‌های بیشتر باشیم ممکن است نرخ برابری یورو درمقابل دلار با افزایش محسوسی همراه شود. همچنین در بررسی بلندمدت نسبت یورو به دلار افزایش ارزش این ارز دیده می‌شود، به‌طوری که در محدوده ژوئن 2018 تا 10 فوریه 2020 نسبت یورو به دلار افت بسیار محسوسی از 1.24 به 1.08 داشته است. اما در دوران شیوع ویروس کرونا این یورو بوده که پس از مدت‌ها روند رو به رشدی را آغاز کرده است و هم‌اکنون به ازای 119/1 دلار مبادله می‌شود.»

یورش آرام ارزهای شرقی به دلار

در آسیا نرخ برابری ارز کماکان تحت‌تاثیر سیاست‌های بانک‌های مرکزی قرار دارد. در روزهای گذشته بانک مرکزی چین اعلام کرده است که ۱۰۰ میلیارد یوآن دیگر نقدینگی به بازارها تزریق خواهد کرد که بخش بزرگ این کار از طریق عملیات بازخرید (ریپو) صورت خواهد گرفت. پیش از این نیز این بانک ۱۲۰ میلیارد یوآن در قالب عملیات ریپو به بازار تزریق کرده بود. به‌طور کلی سیاست‌های اقتصادی چین و موفقیت این کشور در کنترل نسبی ویروس کرونا منجر به افزایش ارزش یوآن دربرابر دلار شده است. نرخ دلار به یوآن چین در روز گذشته با کاهش 08/ درصدی (تا لحظه نگارش این متن) به رقم 7.07 رسید که نزدیک به کف کانال سه ماه خود قرار دارد. درصورت افزایش ممنوعیت استفاده از دلار از سوی چینی‌ها می‌توان در آینده افزایش مجدد ارزش یوآن را انتظار کشید. قدرت‌نمایی ارز‌های شرق آسیا تنها به یوآن ختم نمی‌شود، چراکه ین ژاپن نیز از پنج ژوئن گارد افزایشی دربرابر دلار گرفته و نسبت دلار به ین از 109.5 به 107 رسیده است یا به‌عبارتی دیگر هر دلار آمریکا که در حدود 109.5 ین بوده، در موقعیت جدید خود به 107 ین کاهش پیدا کرده است.